امکان‌سنجي صحت مهريه خارج از توان متعهد
محورهای موضوعی : حقوق خصوصیسيد علي پورمنوچهري 1 , اطهر درویشی 2 , سید مهدی نریمانی 3 *
1 - تهران مركز/آزاد
2 - دانشجو دکتری دانشگاه آزاد واحد تهران شمال، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه الهیات و معاون آموزش دانشگاه مفید، دانشگاه مفید، قم، ایران
کلید واژه: قدرت بر تسليم, تعهد بر پرداخت, توان متعهد, بطلان مهريه ,
چکیده مقاله :
چکيده. يکي از معضلات حقوقي جامعه در سال‌هاي اخير، مساله مهريه‌هاي سنگين است. در واقع، تعيين مهريه‌هاي سنگين توسط زوجين که گاه اداي آن در توان زوج نيست از مشکلات شايع حقوقي است. اين مهريه‌ها اغلب به طور کلي في‌الذمه بر عهده زوج قرار مي‌گيرد در حالي که اوضاع و احوال نشان مي‌دهد متعهد نه تنها توان بالفعل پرداخت آن را ندارد بلکه احتمال معقولي به توانايي او در آينده نيز نيست. بطلان اين گونه مهريه‌ها به علت مقدور التسليم نبودن، مورد اشاره قرار گرفته است. اما اين اشکال بر مبنای بطلان است، در فقه مورد استناد قرار نگرفته است. به نظر مي‌رسد بطلان مهر با استناد به دليل مزبور منحصرا با اتخاذ بعضي از مباني ممکن است و پس از بحث و بررسي احتمالات مختلف در موضوع، اعتقاد به بطلان مهريه سنگين به علت مقدور التسليم نبودن ترجيح داده شده است. از دلیل دیگر ایشان که می¬توان مطرح کرد، عدم اراده متعهد به پرداخت مهریه می¬باشد که این ناتوانی از پرداخت را قرینه¬ای بر اراده عدم پرداخت دانست. درمطالعه حاضر به روش توصيفي و از منابع کتابخانه‌ای به شناخت مطالب مرتبط و مورد نياز و همچنين به تحليل و بررسي مسائل موجود در مهريه‌هاي سنگين پرداخته مي‌شود.
One of the recent legal issues in society is the matter of heavy dowries. In fact, the determination of high dowries by couples, which are sometimes beyond the financial capacity of the husband, has become a common legal issue. These dowries are often placed as a general obligation on the husband, while the circumstances show that the obligor not only lacks the actual ability to pay but also has little to no probability of being able to pay in the future. The invalidity of such dowries due to their inability to be delivered has been discussed. However, this objection, based on invalidity, is not referenced in jurisprudence. It seems that the invalidity of dowries on the grounds of being impossible to deliver is only possible based on certain jurisprudential foundations. After discussing and analyzing various possibilities on the matter, the belief in the invalidity of heavy dowries due to being impossible to deliver is preferred. Another argument that can be made is the lack of will from the obligor to pay the dowry, where the inability to pay is seen as an indication of a lack of intent to fulfill the obligation. This study uses a descriptive method and library sources to explore the relevant issues and analyze the problems related to heavy dowries.
منابع و مآخذ
قرآن کريم
اصفهاني، راغب (1374)، مفردات الفاظ قرآن (نسخه الکترونيکي)، دمشق: دارالقلم؛ بيروت: الدارالشاميه.
امير احمدي، محمد رضا (1388)، نظام مالي خانواده، تهران، ميزان.
باريکلو، علي رضا (1390)، «وضع حقوقي مهر سنگين»، فصلنامه حقوق، ش 41، ص 79 – 97.
جعفري لنگرودي، محمد جعفر (1390)، وسيط در ترمينولوژي حقوق، تهران، گنج دانش.
حر عاملي، محمد بن حسن (1367)، وسايل الشيعه، تهران، المکتبه الاسلاميه.
حلي، ابوالقاسم جعفر (محقق حلي)، (1421)، شرايع الاسلام، ج4، تهران، استقلال.
خميني، روح الله (1404 ق)، تحرير الوسيله، جلد دوم، قم، موسسه النشر الاسلامي.
زبيدي، محب الدين(1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، بيروت، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزيع، چاپ اول.
زراعت، عباس (1388)، قواعد فقه مدني، تهران : انتشارات جاودانه، چاپ اول.
صفائي، سيد حسن؛ امامي، اسدالله (1378)، حقوق خانواده، تهران : ميزان.
طريحي، فخرالدين، (1416)، مجمع البحرين (نسخه الکترونيکي)، تهران، کتابفروشي مرتضوي، سوم
طوسي، ابوجعفر محمد (1387)، المبسوط في الفقه الاماميه (نسخه الکترونيکي)، ج4، تهران، المکتبه المرتضويه لاحياء الآثار الجعفريه.
عاملي، زين الدين بن علي (شهيد ثاني)، (1410)، الروضه البهيه في شرح اللمعه الدمشقيه، قم: نشر داوري، چاپ اول.
کاتوزيان، ناصر (1371)، حق.ق خانواده، تهران : شرکت سهامي انتشار، چاپ سوم.
کرکي، علي بن حسين، (1410)، جامع المقاصد (نسخه الکترونيکي)، قم، موسسه آل البيت.
محقق داماد، سيد مصطفي (1406)، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر اسلامي، چاپ دوازدهم.
مکارم شيرازي، ناصر (1386)، حيله‌هاي شرعي و چاره جويي‌هاي صحيح، قم : موسسه امام.
مکارم شيرازي، ناصر (1388)، احکام بانوان، قم : انتشارات مدرسه امام علي بن ابي طالب.
مکي العاملي، شهيد اول، القواعد و الفوائد (نسخه الکترونيکي)، بي تا قم، کتابفروشي مفيد.
موسوي بجنوردي، سيد محمد حسن (1419)، القواعد الفقهيه، قم، الهادي.
نجفي، محمد حسن (1374)، جواهر الکلام في شرح شرايع الاسلام، ج 31، تهران، دارالکتب الاسلامي.
خویی، ابوالقاسم،(۱۳۷۸)، ملحقات رساله آیت الله خویی با حاشیه آیت الله تبریزی، در توضیح المسائل مراجع؛ مطابق با فتاوای دوازده نفر از مراجع معظم تقلید، قم.
زحیلی، وهبه مصطفی( ۱۹۹۷)، الفقه اسلامی وادلته، دمشق، المستدرک.
سیستانی، علی( ۱۳۷۸)، ملحقات رساله آیت الله سیستانی، در توضیح المسائل مراجع؛ مطابق با فتاوای دوازده نفراز مراجع معظم تقلید، قم.
نیک نژاد، جواد( ۱۳۹۵)، وضعیت فقهی حقوقی تعیین اعضای بدن به عنوان مهریه، دو فصلنامه علمی- ترویجی فقه و حقوق خانواده( ندای صادق)، سال ۲۱، شماره ۶۴.
References
Qur’an al-Karim [The Holy Qur’an]. [in Arabic]
Isfahani, Raghib. (1374 SH). Mufradāt alfāẓ al-Qur’ān [Lexicon of Qur’anic Terms] (electronic edition). Damascus: Dār al-Qalam; Beirut: al-Dār al-Shāmiyya. [in Arabic]
Amir Ahmadi, Mohammad Reza. (1388 SH). Neẓām-e mālī-ye khānevādeh [The Financial System of the Family]. Tehran: Mizan. [in Persian]
Bariklu, Alireza. (1390 SH). “Ważʿ-e ḥoqūqī-ye mahr-e sangīn” [The Legal Status of Heavy Mahr]. Faslnāmeh-ye Ḥoqūq [Law Quarterly], No. 41, pp. 79–97. [in Persian]
Ja‘fari Langarudi, Mohammad Ja‘far. (1390 SH). Wasīṭ dar Terminology-ye Ḥoqūq [Intermediate Work on Legal Terminology]. Tehran: Ganj-e Danesh. [in Persian]
Al-Ḥurr al-‘Āmilī, Mohammad b. Hasan. (1367 SH). Wasāʾil al-Shīʿa. Tehran: al-Maktaba al-Islamiyya. [in Arabic]
Al-Ḥillī, Abū al-Qāsim Ja‘far (al-Muḥaqqiq al-Ḥillī). (1421 AH). Sharāʾiʿ al-Islām, Vol. 4. Tehran: Esteqlāl. [in Arabic]
Khomeini, Ruhollah. (1404 AH). Taḥrīr al-Wasīla, Vol. 2. Qom: Mu’assasat al-Nashr al-Islāmī. [in Arabic]
Zubaydi, Muḥibb al-Dīn. (1414 AH). Tāj al-ʿArūs min Jawāhir al-Qāmūs. Beirut: Dār al-Fikr li-l-Ṭibāʿa wa al-Nashr wa al-Tawzīʿ, 1st ed. [in Arabic]
Zera‘at, Abbas. (1388 SH). Qavāʿed-e feqh-e madanī [Rules of Civil Fiqh]. Tehran: Jāvedāneh, 1st ed. [in Persian]
Safa’i, Seyyed Hassan, & Emami, Asadollah. (1378 SH). Ḥoqūq-e khānevādeh [Family Law]. Tehran: Mizan. [in Persian]
Ṭurayḥī, Fakhr al-Dīn. (1416 AH). Majmaʿ al-Baḥrayn (electronic edition). Tehran: Ketābforūshī-ye Mortażavī. [in Arabic]
Ṭūsī, Abū Ja‘far Mohammad. (1387 SH). Al-Mabsūṭ fī al-fiqh al-Imāmiyya (electronic edition), Vol. 4. Tehran: al-Maktaba al-Murtażaviyya li-Iḥyā’ al-Āthār al-Jaʿfariyya. [in Arabic]
‘Āmelī, Zayn al-Dīn b. ‘Alī (Shahīd Thānī). (1410 AH). Al-Rawḍa al-Bahiyya fī Sharḥ al-Lumʿa al-Dimashqiyya. Qom: Nashr-e Dāvārī, 1st ed. [in Arabic]
Katouzian, Nasser. (1371 SH). Ḥoqūq-e khānevādeh [Family Law]. Tehran: Sherkat-e Sahāmī-ye Enteshār, 3rd ed. [in Persian]
Karaki, ‘Alī b. Ḥusayn. (1410 AH). Jāmeʿ al-Maqāṣid (electronic edition). Qom: Mu’assasat Āl al-Bayt. [in Arabic]
Mohaghegh Damad, Seyyed Mostafa. (1406 AH). Qavāʿed-e feqh [Rules of Fiqh]. Tehran: Markaz-e Nashr-e Eslāmī, 12th ed. [in Persian]
Makarem Shirazi, Nasser. (1386 SH). Ḥīleh-hā-ye sharʿī va chāre-jūyī-hā-ye ṣaḥīḥ [Legal Stratagems and Proper Solutions]. Qom: Mu’assase-ye Imām. [in Persian]
Makarem Shirazi, Nasser. (1388 SH). Aḥkām-e bānovān [Legal Rulings for Women]. Qom: Enteshārāt-e Madrase-ye Imām ʿAlī b. Abī Ṭālib. [in Persian]
Al-Shahīd al-Awwal (Makki al-‘Āmelī). (n.d.). Al-Qawāʿed wa al-Fawāʾed (electronic edition). Qom: Ketābforūshī-ye Mofīd. [in Arabic]
Mousavi Bojnurdi, Seyyed Mohammad Hasan. (1419 AH). Al-Qawāʿid al-fiqhiyya [Jurisprudential Rules]. Qom: al-Hādī. [in Arabic]
Najafi, Mohammad Hasan. (1374 SH). Jawāher al-Kalām fī Sharḥ Sharāʾiʿ al-Islām, Vol. 31. Tehran: Dār al-Kutub al-Islāmī. [in Arabic]
Khoei, Abolqasem. (1378 SH). Molḥaqāt-e Resāle-ye Āyatollāh Khoei bā ḥāshiye-ye Āyatollāh Tabrīzī, dar Tożīḥ al-Masāʾel-e Marājiʿ; moṭābeq bā fatāvā-ye davāzdah nafar az marājiʿ-e moʿaẓẓam-e taqlīd [Appendices to the Treatise of Ayatollah Khoei with the Marginalia of Ayatollah Tabrizi in “Explanations of Rulings of the Marājiʿ”]. Qom. [in Persian]
Zuhayli, Wahba Mustafa. (1997). Al-Fiqh al-Islāmī wa Adillatuh [Islamic Jurisprudence and Its Proofs]. Damascus: al-Mustadrak. [in Arabic]
Sistani, Ali. (1378 SH). Molḥaqāt-e Resāle-ye Āyatollāh Sīstānī, dar Tożīḥ al-Masāʾel-e Marājiʿ; moṭābeq bā fatāvā-ye davāzdah nafar az marājiʿ-e moʿaẓẓam-e taqlīd [Appendices to the Treatise of Ayatollah Sistani in “Explanations of Rulings of the Marājiʿ”]. Qom. [in Persian]
Niknejad, Javad. (1395 SH). “Vażʿīyat-e feqhī-ye ḥoqūqī-ye taʿyīn-e aʿżā-ye badan be ʿonvān-e mahrīyeh” [The Fiqhi-Legal Status of Stipulating Body Organs as Mahr]. Do-Faslnāmeh-ye ʿElmī–Tervījī-ye Feqh va Ḥoqūq-e Khānevādeh (Nedā-ye Sādeq), Year 21, No. 64. [in Persian]